2ο Διεθνές Φολκλορικό Φεστιβάλ (Κατσικάς Ιωαννίνων)

Την Πέμπτη 15 Ιουλίου 2010, 24 μελής χορευτική ομάδα του Συλλόγου, συμμετείχε στο 2ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΟΛΚΛΟΡΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΧΟΡΩΝ στον Κατσικά του Δήμου Παμβώτιδας Ιωαννίνων και παρουσίασε χορούς των ντόπιων κατοίκων του Ν. Σερρών. Παρουσιάστηκαν οι χοροί : Ζάμαντας από την Πεντάπολη Σερρών, Ένα κι ένα από το Βαμβακόφυτο Σερρών, Ορμανλή από τη Σκοτούσσα Σερρών, Μπαιντούσκα απο το Σιδηρόκαστρο και Ναστρίνζτινι ή Σβαρνιστός. Τα εγκωμιαστικά σχόλια των θεατών αλλά και των άλλων χορευτικών ομάδων, από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό που συμμετείχαν στο Φεστιβάλ, ήταν η καλύτερη ανταμοιβή για τους χορευτές και τους υπεύθυνους του Πανηπειρωτικού Συλλόγου. Η φιλοξενία που μας πρόσφεραν τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου του Κατσικά ήταν για άλλη μια φορά συγκινητική. Υπερέβαλλαν τους εαυτούς τους για να είναι , όσο ήταν δυνατό , για μια τόσο μεγάλη εκδήλωση, όλα στην εντέλεια. Την Παρασκευή 16 Ιουλίου, η αποστολή πραγματοποίησε μια ημερήσια εκδρομή στην Λευκάδα, αφού επισκέφτηκε πρώτα την αρχαία Νικόπολη. Το Σάββατο 17 Ιουλίου, στο πρόγραμμα ήταν μια ημερήσια εκδρομή στα Σύβοτα Θεσπρωτίας με επίσκεψη στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης και στο Νεκρομαντείο. Τέλος την Κυριακή 18 Ιουλίου τα μέλη της αποστολή,ς μέσω Κόνιτσας όπου και παρέμειναν το μεσημέρι και αφού επισκέφτηκαν τη μονή Μολυβδοσκέπαστου, επέστρεψαν στις Σέρρες και αφού ευχήθηκαν καλό Καλοκαίρι, ανανέωσαν το ραντεβού τους για τον Σεπτεμβριο για την έναρξη της νέας διδακτικής περιόδου.

6o Αντάμωμα Ηπειρωτών Ανατ. Μακεδονίας & Θράκης

Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία, παρά τις αντίξοες για την εποχή καιρικές συνθήκες, το 6ο Αντάμωμα Ηπειρωτών Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης που διοργάνωσε ο Πανηπειρωτικός Σύλλογος Ν. Σερρών υπό την αιγίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Σερρών και σε συνεργασία με το Δήμο Στρυμόνα.

Το Σάββατο 19 Ιουνίου 2010 και ώρα 19:30 στην αίθουσα εκδηλώσεων του συλλόγου Ορφέας Ν. Σκοπού πραγματοποιήθηκε εσπερίδα με θέμα: " Ήπειρος, ξενιτιά και ευεργεσία". Η εκδήλωση ξεκίνησε με τον χαιρετισμό του προέδρου του Πανηπειρωτικού συλλόγου κ. Σίσκα Κων/νο, ο οποίος καλωσόρισε τους παρευρισκομένους, μέλη του ΠανηπειρωτικούΣυλλόγου Σερρών, της Ηπειρώτικης Ένωσης Καβάλας και του Συλλόγου Ηπειρωτών Πιερίας καθώς και δημότες του Ν. Σκοπού που παρακολούθησαν την εκδήλωση.

Την εκδήλωση χαιρέτισαν επίσης ο Δήμαρχος Ν. Σκοπού Κετσετζής Βασίλης και ο Πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας, καθηγητής Ιατρικής κ. Αλεξίου Κων/νος.

Το πολυφωνικό σχήμα της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας τραγούδησε ηπειρώτικα πολυφωνικά τραγούδια.

Στην συνέχεια στο βήμα ανέβηκε ο δάσκαλος, μέλος του Πανηπειρωτικού Συλλόγου, κ. Τσούστσης Χριστόφορος ο οποίος με την γλαφυρή και παραστατική ομιλία του, με θέμα «Οι Ηπειρώτες Ευεργέτες» και μέσα από την προβολή διαφανειών με τους ευεργέτες και τα ευεργετήματα σκόρπισε ρίγη συγκίνησης στους παρευρισκομένους.

Το λόγο ζήτησε και πήρε ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας κ. Αλεξίου Κων/νος και αναφέρθηκε στα 20000 μεγάλα ηπειρώτικα κληροδοτήματα τα οποία μένουν ανεκμετάλλευτα και το πρόβλημα της διαχείρησής τους από διάφορους φορείς, καθώς και τα γιαννιώτικα κληροδοτήματα τα οποία εξαιρούνται από το νόμο (Ν.2508/1920) που ορίζει ότι οι περιουσίες των καταργούμενων χριστιανικών κοινοτήτων που προέρχονται από δωρεές περνούν σε συγκεκριμένα όργανα που ορίζονται από τον ίδιο νόμο ή από τις διαθήκες των ευεργετών.Όμως αυτό δεν ίσχυσε ποτέ αλλά παρέμειναν εν ισχύ τα Σουλτανικά φιρμάνια. Ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας ζήτησε από όλους τους ηπειρώτες να σταθούν αρωγοί στην προσπάθεια της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας να αλλάξει το καθεστώς της διαχείρησης των κληροδοτημάτων.

Επόμενος ομιλητής ο καθηγητής Λαογραφίας του Παν/μιου Θεσσαλίας κ. Αυδίκος Ευάγγελος με θέμα «Η Ξενιτιά στα τραγούδια της Ηπείρου».

Αναφέρθηκε στα ηπειρώτικα τραγούδια και πως μέσα από αυτά εκφράζονται τα συναισθήματα των όλων των ανθρώπων που βίωσαν την ξενιτιά και των ξενιτεμένων και αυτών που έμεναν πίσω. Ενδεικτικά: μίλησε για τον πόνο της μάνας, της συζύγου και πως η ξενιτιά θεωρούνταν μεγαλύτερο κακό και από το θάνατο "παρηγοριά έχει ο θάνατος και λησμονιά ο χάρος ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει" "ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο, η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ έχω τον καημό σου".

Μετά το τέλος της εσπερίδας ακολούθησε γλέντι στους ξενώνες του Δήμου Σερρών στην Χρυσοπηγή, όπου φιλοξενούνταν τα μέλη των Συλλόγων της Καβάλας και της Πιερίας. Τα μέλη του πολυφωνικού σχήματος με 2 κλαρίνα και ο δάσκαλος χορού του Πανηπειρωτικού Συλλόγου με το ντέφι γλέντησαν τους παρευρισκόμενους μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες , χωρίς μικρόφωνα και ηχεία αλλά φυσικά, θυμίζοντας σε όλους πως γίνονταν τα γλέντια στην Ήπειρο.

Την Κυριακή 20 Ιουνίου 2010 και ώρα 11:30, στη θέση Προφήτης Ηλίας Ν. Σκοπός Σερρών έγινε η καθιερωμένη για τα ανταμώματα Ηπειρωτών αρτοκλασσία στην οποία χωροστάτησε ο Μητροπολίτης Σερρών & Νιγρίτης σεβασμιότατος κ. Θεολόγος.

Στην συνέχεια ο δημοσιογράφος κ. Μπούμπας Κώστας, ηπειρώτης στην καταγωγή, έχοντας την επιμέλεια παρουσίασης του προγράμματος κάλεσε τον πρόεδρο του Πανηπειρωτικού Συλλόγου κ. Σίσκα Κων/νο να χαιρετήσει την εκδήλωση. Ο πρόεδρος, αφού καλωσόρισε όλους τους ηπειρώτες αλλά και όλους τους παρευρισκομένους, αντάλλαξε αναμνηστικά δώρα με τους προέδρους των Συλλόγων που συμμετείχαν στο 6ο Αντάμωμα Ηπειρωτών Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης.Το λόγο πήραν, κατά σειρά, ο Νομάρχης Σερρών κ. Φωτιάδης Στέφανος και ο Δήμαρχος του δήμου Στρυμόνα κ. Κετσετζής Βασίλης και χαιρέτισαν την εκδήλωση, τελειώνοντας τους χαιρετισμούς τους με την επισήμανση ότι και οι δύο έχουν ρίζες ηπειρώτικες. Ο πρόεδρος του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Σερρών απένειμε τιμητική πλακέτα στον δήμαρχο κ. Κετσετζή Βασίλη, σε αναγνώριση της βοήθειάς του στη διοργάνωση του 6ου Ανταμώματος. Χαιρετισμό απήυθυνε και ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας κ. Αλεξίου Κων/νος.

Στη συνέχεια το πολυφωνικό σχήμα της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας τραγούδησε ηπειρώτικα πολυφωνικά τραγούδια

και ακολούθησαν Ηπειρώτικοι χοροί από τα χορευτικά σχήματα των Συλλόγων:

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΒΑΛΑΣ - ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΡΟΔΟΠΗΣ

1. Δειροπολίτισσα (Στα δυο) 2. Οσμαντάκας 3. Στέλλα μωρ’ Στέλλα (Στα τρία) 4. Μπεράτι 5. Γάιτα μονή γύρισμα στα δυο

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΠΙΕΡΙΑΣ – ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ

1. Είναι μικρό το μαύρο (Κλειδωτός) 2. Αλεξάνδρα (Ζαγορίσιος) 3. Μπαζαργκάνα 4. Κλέφτες 5. Σηκώνομαι μια αυγίτσα-Στράβωσες το φέσι (Στα τρία - Συρτός)

ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΕΡΡΩΝ- ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΡΑΜΑΣ

1. Για μια φορά είν’ η λεβεντιά 2. Γιάνν’ Κώστας 3. Μηλίτσα που είσαι στο γκρεμό (Στα τρία) 4. Με μάραναν οι όμορφες (Τσάμικος) 5. Μου ‘πανε τα γιούλια

Στη διάρκεια της παρουσίασης των χορευτικών ομάδων των συλλόγων, ο καιρός χάλασε αλλά το πρόγραμμα της εκδήλωσης τηρήθηκε κανoνικά, όταν τελείωσαν τα χορευτικά σχήματα και άρχισε το γλέντι η βροχή δυνάμωσε ώστε η συνέχεια του γλεντιού ήταν αδύνατη.

Δεν τελείωσε όμως εκεί, πεισματάρηδες οι ηπειρώτες μεταφέρθηκαν σε κέντρο στην πλατεία του Ν. Σκοπού και συνέχισαν να γλεντάνε εκεί μέχρι αργά το απόγευμα, κόντρα στις καιρικές συνθήκες. Η κομπανία Μπαντίδοι του Γιώργου Μπέλλου από τα Γιάννενα για άλλη μια φορά ξεπέρασε τον εαυτό της και όλοι έμειναν ικανοποιημένοι από το γλέντι.Φεύγοντας οι αποστολές των Ηπειρώτικων Συλλόγων ανανέωσαν το ραντεβού τους για τηνεπόμενη χρονιά σε ένα άλλο νομό και ευχαρίστησαν τα μέλη του Πανηπειρωτικού Συλλόγουγια την πετυχημένη διοργάνωση παρά τις παραξενιές του καιρού.Συμμετείχαν η ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ,η ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ, η ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΡΟΔΟΠΗΣ,ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΩΤΩΝ ΞΑΝΘΗΣ, η ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗΚΑΒΑΛΑΣ, η ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΡΑΜΑΣ, ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝΚΟΖΑΝΗΣ, ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ και ο ΣΥΛΛΟΓΟΣΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΠΙΕΡΙΑΣ

Τα κάλαντα του Λαζάρου

Σήμερα είν’ η έγερση , σήμερα είν’ του Λαζάρου

Για σηκωθείτε χριστιανοί, για σηκωθείτε αδέρφια

Στην εκκλησιά να τρέξετε, στην εκκλησιά να πάτε

Να ακούστε αντρίκια κλάμματα, γυναίκεια μοιρολόγια

Πως έκλαιγαν το Λάζαρο τρεις άγιες γυναίκες

Η Μάρθα, η Μαγδαληνή κι η μάνα του Λαζάρου

Ο Κύριος επέρασε από τη Βιθυνία,

βρίσκει τη Μάρθα που ‘κλαιγε, τη Μάρθα τη ρωτάει

Μάρθα που είν’ ο Λάζαρος ο φίλος ο δικός μου;

Ο Λάζαρος απέθανε εδώ και τρεις ημέρες

Για δείξτε μου το μνήμα του για δείξτε μου τον τάφο

Του έδειξαν το μνήμα του, του έδειξαν τον τάφο

Την πέτρα ανασήκωσε τον Λάζαρο φωνάζει

Για σήκω φίλε μ’ Λάζαρε και μην βαριά κοιμάσαι

Για τράβα με να σηκωθώ και βάλε με να κάτσω

Και δώσε μου λίγο νερό να πιω να ξεδιψάσω

Να μολογώ τα πάθη μου και τα παραπονά μου

Τρεις ημερούλες ήμουνα στη γη βαθιά χωμένος.

Το Σάββατο του Λαζάρου, 27 Μαρτίου 2010, αντιπροσωπεία από παιδιά των χορευτικών τμημάτων του Πανηπειρωτικού Συλλόγου, φορώντας Ηπειρώτικες παραδοσιακές φορεσιές επισκέφτηκαν το Δήμαρχο, το Νομάρχη και τον Μητροπολίτη Σερρών και τους είπαν τα Κάλαντα του Λαζάρου από την περιοχή των Ιωαννίνων.

Στη συνέχεια επισκέφτηκαν Ηπειρώτες καταστηματάρχες της πόλης και σπίτια ηλικιωμένων Ηπειρωτών. Η ατμόσφαιρα κατά τις επισκέψεις αυτές ήταν έντονα φορτισμένη συγκινησιακά μιας και οι φωνές των παιδιών με τη συνοδεία των κουδουνιών που χτυπύσαν ρυθμικά, ξύπνησαν τις μνήμες των μεγαλυτέρων και τους έφεραν δάκρυα στα μάτια.

Τα παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα συνόδευαν μέλη του Δ.Σ. με επικεφαλής των πρόεδρο κ. Σίσκα Κωνσταντίνο.

Τα κάλαντα του Λαζάρου είναι μια εκδήλωση που γίνεται κάθε χρόνο από τον Πανηπειρωτικό Σύλλογο και είναι πλέον θεσμός για την πόλη των Σερρών και ένα γεγονός που περιμένουν οι Ηπειρώτες της πόλης.

Η επίδραση της Μικρασιάτικης μουσικής στη διαμόρφωση της αστικής μουσικής παράδοσης της Ηπείρου

«Γιαννιώτικα, σμυρνιώτικα, πολίτικα, μακρόσυρτα τραγούδια, ανατολίτικα, λυπητερά πως η ψυχή μου σέρνεται μαζί σας και πάει με τα δικά σας τα φτερά …»

Κωστής Παλαμάς

Στα τέλη του 18^ου και στις αρχές του 19^ου αιώνα, στη μουσική της Ελλάδας, κυριαρχεί το δημοτικό τραγούδι, σε όλα του τα είδη, με την ποικιλία των οργάνων, το διαφορετικό ύφος και έκφραση από περιοχή σε περιοχή. Υπάρχει ακόμη, η εκκλησιαστική μουσική σε διαρκή εξέλιξη, καθώς και κατάλοιπα της τουρκικής μουσικής.

Αυτή την εποχή στα μεγάλα αστικά κέντρα έχουμε την συνύπαρξη Χριστιανών, Οθωμανών, Εβραίων, Αρμενίων αλλά και Ευρωπαίων. Στις πολυεθνικές και πολυπολιτισμικές μεγαλουπόλεις της εποχής, όπως η Κωνσταντινούπολη, η Αδριανούπολη, η Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα, η Σμύρνη, οι τραγουδοποιοί, για να ικανοποιήσουν την πολυεθνική πελατεία τους, είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν τα τραγούδια και τις μουσικές όλων αυτών των εθνών. Έτσι, έχουν και τη δυνατότητα να συγχωνεύουν και να συνθέτουν όλες αυτές τις εθνικές επιδράσεις μέσα στα τραγούδια τους.

Δημιουργούνται νέες ανάγκες έκφρασης τόσο στη θεματολογία του στίχου όσο και στο συναίσθημα της μουσικής. Η έλλειψη ανοιχτών χώρων και ο συνωστισμός σε μικρές ταβέρνες και μουσικά καφενεία (καφέ αμάν) , αναδεικνύει σε κορυφαία μουσικά όργανα το κλαρίνο, τo σάζι και τον ταμπουρά, , το βιολί και το ούτι, το σαντούρι και το κανονάκι. Έτσι αρχίζει να εμφανίζεται το τραγούδι των πόλεων, το τραγούδι των αστικών κέντρων το λεγόμενο αστικό τραγούδι.

Η τεχνολογική εξέλιξη μικραίνει τις αποστάσεις, κι έτσι ο νοητός χώρος που ορίζουν τα μεγάλα αστικά κέντρα της αυτοκρατορίας ενοποιείται πολιτιστικά, έτσι το αστικό λαϊκό τραγούδι αποκτά κοινά στοιχεία και υπάρχει σαν ένα ξεχωριστό είδος.

Στην Κωνσταντινούπολη, του 19^ου αιώνα, έχουμε μία πλουσιότατη μουσική ζωή που δέχεται τα πάντα: κλασικές ανατολίτικες μελωδίες, όπως οι αμανέδες και αστικά οθωμανικά κομμάτια, παραδοσιακά μικρασιάτικα, βαλκανικές και μαυροθαλασσίτικες μελωδίες, ποικίλα τραγούδια από όλη την Ελλάδα αλλά και εντονότατες δυτικές επιδράσεις με ευρωπαϊκά τραγούδια της μόδας.

« Εδώ δεν κυριαρχεί ένας τόνος, εδώ ηχούν αράδα όλες οι φωνές του κόσμου» αναφέρει ο Άγγελος Σικελιανός στον πρόλογο του μυθιστορήματος του Ηλία Βενέζη «Αιολική Γη».

Από την μία η Ανατολή και από την άλλη η Δύση. Στοιχεία τόσο διαφορετικά μεταξύ τους συναντώνται και συνυπάρχουν στη μουσική που ερμηνεύουν οι Εστουδιαντίνες, της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Οι Εστουδιαντίνες είναι οι ορχήστρες, που αποτέλεσαν το μεγαλύτερο «μουσικό σπουδαστήριο», όπου δίδαξαν και μαθήτευσαν όλοι σχεδόν οι μεγάλοι μικρασιάτες δημιουργοί. Αυτό το είδος ορχήστρας έγινε η πρώτη και αυθεντικότερη μουσική γέφυρα, συνδυάζοντας αρμονικά τα ετερόκλητα εθνικά, μουσικά, πολιτιστικά και δημιουργικά στοιχεία δύο τόσο διαφορετικών κόσμων.

Η Εστουδιαντίνα έγινε γνωστή σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, συνδύασε πολλά και διαφορετικά όργανα και κάλυψε ένα ευρύτατο ρεπερτόριο: βυζαντινούς ύμνους και σμυρνέικα τραγούδια «αλλά Τούρκα» έως χόρες, σύρμπες, ντόινες από Ρουμανία και Ουγγαρία, αλλά και έντεχνες μουσικές όπως βάλς, πόλκες «αλά φράγκα».

Στη Σμύρνη έχουμε παρόμοια εξέλιξη της μουσικής αλλά πιο ανάλαφρη, πιο δυτικότροπη και με πολλά λεβαντίνικα στοιχεία.

Τα αστικά λαϊκά τραγούδια της Σμύρνης, γνωστά με την ονομασία σμυρναίικα, υπερβαίνουν τα συμβατικά όρια, που συνήθως χωρίζουν τα μουσικά και ποιητικά είδη, τις πολιτισμικές τάσεις και τις κοινωνικές ομάδες. Αντιπροσωπεύουν παραδειγματικά το ανοιχτό και κοσμοπολίτικο πνεύμα της ιωνικής πρωτεύουσας

« η Σμύρνη ήταν ανέκαθεν ένα μεγάλο κοσμοπολίτικο λιμάνι, όπου κάθε καράβι έφερνε πλήθος κόσμου, που κάτι άφηναν και από τη μουσική τους περνώντας. Kάθε κατακτητής που πέρασε από την πολύπαθη αυτή πόλη κάτι άφησε δικό του μέσα σ’ ορισμένα μουσικά μοτίβα της» αναφέρει ο στιχουργός και συνθέτης Λαίλιος Καρακάσης το 1948.

Το σμυρνέϊκο & πολίτικο τραγούδι κερδίζει συνεχώς σε δημοτικότητα και φτάνει λίγο πριν τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 να κατέχει την πρώτη θέση στις διασκεδάσεις των Μικρασιατών Ελλήνων.

Η μουσική ζωή της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης επηρεάζει σημαντικά από τα μέσα ήδη του 19ου αιώνα τόσο την περιοχή του Αιγαίου όσο και τις μεγάλες πόλεις της στεριανής Ελλάδας και φυσικά αυτές της Ηπείρου.

Η μουσική της εποχής εκφέρεται από επαγγελματίες μουσικούς από πολλές περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αυτοί περιφέρονται από αστικό σε αστικό κέντρο είτε προσκεκλημένοι των πασάδων ή των πλούσιων εμπόρων είτε από μόνοι τους στην περιπλάνηση για αναζήτηση καλύτερης τύχης.

Αλλά και από τσιγγάνους με ζουρνάδες και νταούλια, οι οποίοι παίζουν σε μουσουλμάνους και αρβανίτες αλλά και στους πλούσιους χριστιανούς, καθώς και στα μουσουλμανικά στρατιωτικά σώματα που εδρεύουν στις πόλεις.

Τέλος από σπουδαγμένους μουσικούς με φλογέρες, νέι, ούτια, λαούτα, λύρες βιολιά και ντέφια, που παίζουν στα μουσουλμανικά θρησκευτικά τάγματα , στα σαράγια των πασάδων και στα χαρέμια.

Οι μουσικοί είχαν να διασκεδάσουν πολυπολιτισμικές κοινωνίες και ήξεραν τραγούδια από όλες τις εθνότητες.

«Ξέραμε αναγκαστικά και ένα τραγούδι από κάθε μελέτι για να ευχαριστούμε τσι πελάτες. Κι εβραίικο παίζαμε κι αρμένικο και αράπικο. Ήμαστε κοσμοπολίτες εμείς». Α. Παπάζογλου

Τα Γιάννενα, αστικό κέντρο από τα μέσα του 16^ου αιώνα, φτάνουν στο απόγειο της ακμής τους την περίοδο του Αλή πασά του Τεπελενλή, οπότε και αναδεικνύονται σε σημαντικό οικονομικό και πνευματικό κέντρο των Βαλκανίων και σημείο συνάντησης της εμπορικής δραστηριότητας Ανατολής και Δύσης.

Οι Γιαννιώτες έμποροι και πλοιοκτήτες, διατηρούν συναλλαγές και επαφές με τη Θεσσαλονίκη, την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, τα λιμάνια της Ιταλίας κ.ά.

Υπάρχει λοιπόν επικοινωνία και επηρεασμός από τα μεγάλα κέντρα της εποχής. Οι επιρροές αυτές ανιχνεύονται και στην μουσική, τόσο στην μουσικοποιητική δομή των όσο και στην ενορχηστρωτική διάταξη όπου κύρια χρησιμοποιείται τώρα, μαζί με τη τζαμάρα και το βιολί που προϋπήρχαν, το ούτι και το κανονάκι. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτών των επιρροών είναι τα τραγούδια: η Φεγγαροπρόσωπη, στιχοπλάκια με ανατολίτικη μουσική σε ρυθμό 4/4, το Αρχοντόπουλο σε ρυθμό 4/4, Χασάπικοι σκοποί όπως το τραγούδι Μαργαρίτα σε ρυθμό 2/4, η Μπαζαργκάνα σε ρυθμό 9/8, συρτοί σκοποί σε ρυθμό 2/4, με έντονες επιρροές από Σμύρνη όπως τα τραγούδια Καρβασαράς, Παλαμάκια κ.α.,

Στην πόλη της Πρέβεζας η παρουσία των Ενετών και του λιμανιού με τις εμπορικές συναλλαγές, ευνοεί την εισροή πλούτου και την πολιτισμική επικοινωνία με τα μεγάλα αστικά κέντρα Ανατολής και Δύσης. Αποτέλεσμα αυτών είναι η από πολύ νωρίς εμφάνιση της αστικής τάξης και ο επηρεασμός της παραδοσιακής μουσικής της περιοχής από την ανατολίτικη μουσική .

Οι δημοτικές και οι άλλες ορχήστρες και οι καλλιτέχνες που πέρασαν από τα Καφέ Αμάν, του παζαριού της Πρέβεζας , αποτελούν ιδιαίτερο κομμάτι της Πρεβεζάνικης μουσικής παράδοσης.

Η επιρροή από την σμυρνέικη και πολίτικη μουσική είναι φανερή στις περισσότερες από τις αγαπημένες μελωδίες της Πρέβεζας, όπως: στο Φυσούνι σε ρυθμό 7/8, στα Κλάματα σε ρυθμό 4/4 , στο Βαρύ Μπεράτι , στον Αλάμπεη, στην Πλεύρα,και σε άλλες.

Οι περισσότερες αστικές μελωδίες συναντιούνται έως σήμερα στο Ζαγόρι, μια ακόμα περιοχή της Ηπείρου που εξαιτίας της αποδημίας δέχτηκε πολλές επιρροές. Οι Ζαγορίσιοι από τα μέσα του 17^ου αιώνα, βρίσκονταν στη Μολδοβλαχία, στην Ουγγαρία, την Αυστρία, τη Ρουμανία «και πολλοί εν Κωνσταντινουπόλει και μάλιστα εκ Βίτσης…» όπως αναφέρει ο Ιωάννης Λαμπρίδης στα Ζαγοριακά.

Η οριστική διαμόρφωση του αστικού τραγουδιού στην Ήπειρο γίνεται από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι το 1930. Παράγοντες που συνέβαλαν σ’ αυτή τη διαμόρφωση είναι:

α) η εμφάνιση του κλαρίνου και ο παραγκωνισμός των άλλων πνευστών οργάνων,

β) οι Έλληνες οργανοπαίχτες της εποχής (Μπατζήδες, Χαλκιάδες, Τσουταίοι, Τζαραίοι κ.ά) που παίζουν σε Έλληνες, σε Τούρκους, σε Εβραίους, σε Αρβανίτες, σε πασάδες, σε άρχοντες,

γ) η εισροή δεκάδων οργανοπαιχτών και μουσικών από τη Σμύρνη κυρίως και τον ευρύτερο χώρο της Ανατολής μετά την Μικρασιατική καταστροφή,

δ) οι μελωδίες και οι ρυθμοί από τους πρώτους δίσκους των γραμμοφώνων αλλά και από μουσικά σχήματα, σμυρναίικης και ρεμπέτικης μουσικής, που περιοδεύουν στα καφέ αμάν της εποχής.

Οι ντόπιοι μουσικοί είτε παίζουν μαζί με τους πρόσφυγες είτε συνειδητά ακούνε αυτούς τους μουσικούς και αντιγράφουν στοιχεία και μελωδίες που ερεθίζουν το μουσικό τους αισθητήριο, προσπαθούν και καταφέρνουν να συνδυάσουν τα νέα αυτά στοιχεία με τη ντόπια παράδοση και να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα περισσότερο οικεία προς το χαρακτήρα της Ηπειρώτικης κοινωνίας.

Έτσι μπολιάζεται το αστικό Ηπειρώτικο τραγούδι με νέες μελωδίες και ρυθμούς έξω από την ηπειρώτικη μουσική παράδοση.

Όπως έλεγε και ο αείμνηστος Τάσος Χαλκιάς «…οι πρόσφυγες ήταν ανώτεροι όλων. Εμείς από μεριάς μουσικής δεν κάναμε τίποτα μπροστά τους…κι αυτά τα τραγούδια είναι που πιάνουν στον κόσμο. Τα Σμυρναίικα. Για αυτό και το ρεπερτόριο των τραγουδιών μας είναι σήμερα πολλά Σμυρναίικα τραγούδια»

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

ΑΡΑΒΑΝΤΙΚΟΣ Π., Συλλογή δημωδών ασμάτων της Ηπείρου, Τυπογραφείον Πετρή, Αθήνα 1880

ΑΥΔΙΚΟΣ Γ. ΒΑΓΓΕΛΗΣ, Επιμέλεια, Πρακτικά Α Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Η ιστορία της Πρέβεζας» Δήμος Πρέβεζας Δημοτική Βιβλιοθήκη Πρέβεζας 1993‘

ΒΕΝΕΖΗΣ ΗΛΙΑΣ, Αιολική Γη, Εκδ. οίκος ΕΣΤΙΑ, 1943, σελ. 4.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΦΕΣΣΟΣ. ΣΜΥΡΝΗ, Η Μητρόπολη του Μικρασιατικού Ελληνισμού, σελ.189-209.

ΚΑΒΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Π., «Μουσική αποστολή στην Ήπειρο», Επετηρίς Φιλοσοφικής σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τ. Ζ', εκδ. Δωδώνη, Ιωάν­νινα, 1978 ΚΑΡΑΚΑΣΗΣ ΛΑΙΛΙΟΣ, "Λαϊκά τραγούδια και χοροί της Σμύρνης", Μικρασιατικά Χρο­νικά 4, 301-316, Ένωσις Σμυρναίων, Αθήνα 1948.

ΛΑΒΔΑΣ Α., «Πεντάφθογγοι κλίμακες εν τη δημώδη μουσική της Ηπείρου», Ηπει­ρωτική Εστία, Ιωάννινα 1958. ΛΑΜΠΡΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Ζαγοριακά οις προσετέθησαν και τινά περί Ηπείρου , δαπάνη Ιω. Κασσανδρέως. Αθήνα 1870 ΜΑΖΑΡΑΚΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ, Το λαϊκό κλαρίνο στην Ελλάδα, Κέδρος, Αθήνα 1984 (Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών: 1959). ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ Γ., «Τα Πρεβεζιάνικα», Έκδοση Δήμος Πρέβεζας-Δημοτική Βιβλιοθήκη Πρέβεζας, Πρέβεζα 2002,

ΜΠΕΛΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Μελέτη της Ηπειρώτικης μουσικοχορευτικής παράδοσης, Πρακτικά 18^ου Παγκόσμιου Συνεδρίου για την έρευνα του χορού, Άργος, 3-7 Νοεμβρίου 2004 ΝΙΤΣΙΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, επιμέλεια: «Σύγχρονη πολιτισμική γεωγραφία», Έκδοση Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, 1998

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ, Πρακτικά 2^ου Σεμιναρίου Παραδοσιακών Χορών, Ιωάννινα 27-28 Ιουλίου 2002. ΤΕΤΖΕΡΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, "Ελληνικοί χοροί. Η μετάβαση από τον αγροτικό στον αστικό χώρο". 2^ο Συνέδριο για την έρευνα του χορού με θέμα: "Το Λαογραφικό αντικείμενο. Η μετάβαση από τον αγροτικό χώρο στον αστικό", Αρχείο Ελληνικού Χορού, Δήμος Ιωαννιτών, Ιωάννινα, Μάιος 2003. ΤΥΡΟΒΟΛΑ Β., Στοιχεία της Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής, εκδ. Τ.Ε.Φ.Α.Α. Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 1988 (Σημειώσεις). ΦΑΙΔΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Περί του σμυρναϊκού μανέ, Σμύρνη 1881 (ανατύπωση, Αθήνα Κουλτούρα, 1980). ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ Α.-ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ Γ., Τα χαΐρια μας εδώ ,Αθήνα 1986. ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΡΕΑΣ, Χαλκιάς Τάσος, Θύμησες και σημειώσεις, Αθήνα 1985.

Κατέρης Κωνσταντίνος

Καθηγητής Φυσικής Αγωγής

Δάσκαλος Ελληνικών Χορών